Oyun bağımlılığı (dijital) son zamanlarda giderek artan ve kişiler üzerinde olumsuz sonuçlar bırakan bir durum haline gelmektedir. Video oyunları, 1970’li yılların başından bu yana insan hayatının bir parçası haline gelmiştir. Bu dijital video oyunların sağlığa olası zararları hakkında araştırmalar yapılmaktadır. Özellikle genç yaştaki bireyleri etkisi altına alan bu durum oldukça ciddi sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Oyun bağımlılığından kurtulmak için ise yapılması gereken yollar vardır. Bu makalemizde oyun bağımlılığı hakkında ve dijital oyun bağımlılığından kurtulma yolları hakkında açıklayıcı bilgiler paylaşacağız.
Oyun Bağımlılığı Nedir ve Belirtileri Nelerdir?
Oyun bağımlılığı belitlerinden bahsedecek olursak “Son on iki ayda, oyunun diğer ilgi alanlarına ve günlük aktivitelere göre öncelikli hal alması, oyun oynama üzerinde kontrolün azalması ve olumsuz sonuçlarına rağmen oyunun devam etmesi” durumu olarak tanımlanmaktadır. Dijital oyun oynama bozukluğu, ailevi, kişinin kişisel, sosyal, eğitimsel ve meslek alanlarındaki işlev kaybı şeklinde etkisini gösteren uzun süren bir bozukluktur. Oyun bağımlılığı çoğunlukla;
- Önceleri severek yapılan şeylere karşı ilginin azalması veya tamamen bitmesi.
- Oyun oynanmadığı zamanlarda dahi aklından sürekli dijital oyunun geçmesi.
- Oyunun azaltılmak veya bırakılmak istendiğinde başarısız olunması ve oyuna halen devam edilmesi.
- Fiziksel olarak (göz rahatsızlıkları, aşırı kilo alma ya da tam tersi kilo verme, uyku problemleri gibi), psikolojik hastalıklar (stres, kaygı, öfke gibi) ve sosyal olarak (aile ve arkadaşlar ile ilişkiler) sorunlar yaşandığı halde halen daha oyuna devam edilmesi.
- Oyun bağımlılığı nedeni ile iş ve eğitime ile ilgili önemli fırsatları kaçırma.
- Devam ettiği okulu ya da işi bırakma, eşinden ayrılma olarak kendini gösterir.
- Oyun bağımlılığın kısa ve uzun süreli etkileri nelerdir?
Oyun bağımlısı olarak adlandırılan kişilerde psikolojik etkilerinin yanı sıra birtakım fiziksel etkilerde görülmektedir. Bunların en başında aşırı yorgunluk, fazlasıyla yoğunlaşmadan dolayı baş ağrısı migren ve aynı zamanda, karpal tünel sendromu yani ellerde uyuşma, göz ağrıları kuvvetsizlik ve ağrı beceri sisteminin zayıflaması gibi sorunlar görülmektedir. Bunlardan farklı olarak kişi oyun oynamaya daha fazla zaman ayırmak için küçük bile olsa sorumluluklarını yerine getiremediği hijyen ve bakım konusunda kötüleşir.
Bilgisayar oyunlarına bağımı olan bir kişi, oyun oynamayı devam ettirmek için uyumak ve yemek yemekten olabildiğince uzaklaşır. Bunların kısa süreli etkileri açlık ve yorgunluğu içerse de sonucunda uyuku bozukluğuyla birlikte kilo kaybı gibi sağlık sorunlarına neden olur. Bilhassa gelişimini henüz tamamlamamış ergenlerde bu durum ileride görülebilecek önemli hastalıkları kaçınılmaz hale getirir.
Tıpkı, video oyunları oynamak için kendilerini diğer bireylerden soyutlayanlarda kısa zamanda aile aktivitelerini, arkadaşları ile vakit geçirmeyi buna benzer diğer sosyal etkinlikleri büyük ölçüde kaçırabilirler. Uzun bir zaman boyunca aynı şekilde devam etmeyi sürdürürse, bağımlılar kendilerini çevreden ayrı kalmış halde bulabilirler. Bu bağımlılığın dikkate alınması gereken diğer uzun süreli etkileri maddi, eğitim ve mesleki olarak video oyunu bağımlılarını etkileyebilir.
Video oyunları ve oyun için ekipmanlar arasında çevrimiçi çok oyunculu dijital oyunları düşünürsek lazım olan yüksek hızlı internet erişimi gerektiğinden üst üste maliyetler hesaplandığında maddi olarak çok pahalı giderler gerektirir. Bu tür oyunlar beraberinde çok vakit alabilir ve oyun bağımlıları eğitim yada kariyerlerine konsantre olmak için gerekli süreyi bulamazlar.
Video Oyunları Neden Bağımlılığa Neden Olur?
Video oyunlarının bağımlı hale gelmesi çeşitli nedenlerden kaynaklanır. Oyunların başarısı sadece oyuncu sayısı değil, kişinin oyun içerisinde geçirdiği vakit ile de ölçülmektedir. Bu sebeple, bu oyunlar özellikle oyuncuların daha fazla vakit geçirmeleri için tasarlanarak kullanıcıya sunulur. Örneğin dijital oyunların internette oynanan versiyonları çok zor olduklarında oyuncular sıkılarak oyunu bırakır.
Bu durumun tersine kolay olduklarında ise oyuncuların başarılı yönlerini tatmin etmezler. Bu sebeple oyuncu sanki biraz daha emek verse kazanacak hissiyatına kapılır. Bu da kişiye kumar gibi bağımlılık hissiyatı verir. Hangi oyunların bağımlılık yaptığı önceden bilinmemektedir. Online oyunlarda kişi gerçeklerden kaçarak kafasında oluşturduğu veya oyunda oluşturduğu oyun karakterinin özelliklerinden zevk alır. Sosyal ortamda zorluk çeken gençler, bu tip gruplarda daha fazla kabul gördükleri düşüncesine kapılabilir. Bu nedenle çevrimiçi platformda daha fazla zaman harcar.
Oyun Bağımlılığı Ne Sıklıkla Gözlenir?
Yukarıda anlatılan kriterler göz önünde bulundurularak, özellikle 14-17 yaş aralığındaki kişilerde video/internet oyunu bağımlılığı sıklığı detaylı bir anket çalışmasıyla incelenmiş araştırılmıştır. Yedi farklı Avrupa ülkesinin (Almanya, Hollanda, Polonya, Yunanistan, Romanya, İspanya ve İzlanda) dahil edildiği bu çalışmada 12.938 kişilik ergen grubunun %1,6’sının kriterlerin hepsini karşıladığı, %5,1’inin ise risk altında olduğu gözlemlenmiştir. Ülkemizde bu konu hakkında şu ana kadar çok kısıtlı çalışmalar yapılmış olsa bile, İstanbul’da 95 gencin üzerinde yapılan bir çalışma ile oyun bağımlılığı yaygınlık oranının %9,4 olabileceği belirtilmiştir. Farklı bir söylem ile her 10 gençten biri video oyun bağımlısı olabilir.
Kimler Oyun Bağımlılığı Riski Altındadır?
Günümüzde teknoloji ile haşır neşir, bilgisayar ve telefonu oldukça fazla kullanan ergenler en büyük risk altındadır. Bununla birlikte oyun bağımlılığı erken aşamalarda gözlenmeye başlanmıştır. Son yapılan çalışmalara göre Asperger sendromlu veya dikkat bozukluğu ile birlikte hiperaktivite geçmişi olan kişilerin oyun bağımlılığı açısından daha yüksek risk altında altında olunabileceği gözlemlenmiştir.
Oyun Bağımlılığını Engellemek İçin Neler Yapılabilir?
Özellikle ailelerin çocuklarındaki oyun bağımlılığını önlemek için uygulayabilecekleri birkaç yöntem vardır. Bunları şu şekilde açıklaya biliriz:
• Önceden kişi ile anlaşılarak bir zaman limiti koymak ve bu limit aşıldığında izin verilmemesi
• Telefonları ve oyun oynayabileceği aletleri göz önünden kaldırarak gece gizlice kalkıp oynamasına engel olmak
• Çocukları çeşitli hobilerle (sanatsal ve kültürel ), egzersizlere ve fiziksel aktivitelere ilgisini çekmek ve yönlendirmek.
Özellikle belirtilen son madde, çocuklarda oyun oynanmadığı zaman dilimlerinde hissedilecek olan yoksunluk sendromlarının önüne geçmek ciddi oranda önemli ve faydalıdır. Fiziksel aktivite, bir yandan oyun bağımlısı olan kişiye eksik olan dopamini kazandırırken, bir yandan da uzun süre oturmalardan kaynaklı sağlık risklerini azaltmış olur.
Oyun Bağımlılığı Nasıl Bırakılır?
Birey kendisinde veya bir yakınında oyun bağımlılığı riskini seziyorsa önce oyuna harcanan süreye bir kısıtlama getirmelidir. Aynı zamanda bu kısıtlamaya uyulması açısından aktif çaba göstermelidir. Oyun haricinde yapılabilecek hobi ve etkinliklere yönlendirilip egzersizler yapılabilir. Eğer bunlar bir fayda sağlamıyorsa, oyun bağımlısı kişi için uzmandan destek almak gereklidir.
Oyun Bağımlılığı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Bağımlılıkların altında çoğunlukla psikolojik faktörler bulunarak işe başlanır. Bu nedenle tedavideki ilk hedef öncelikle bağımlılığın altında yatan psikolojik etkenlerin tespit ve tedavi edilmesidir. Oyun bağımlılığın tedavisinde doktor ilaç veya psikoterapi yöntemi uygulayabilir. Bilhassa bilişsel davranışçı terapi internet/video oyunları ya da teknoloji bağımlılığında yaygın olarak kullanılır. Bilişsel davranışçı terapide kişinin oyun oynamayla ilgili kendinde kalıplaştırdığı yanlış düşüncelerini fark etmesi ve bunları sağlıklı düşünce ve fikirlerle yer değiştirmesi ile sağlanır. Bu davranış kalıplarından kurtulabilmesi için kendisiyle bazı etkinlikler yapar. Somut ödevler verilir. Tedavinin sonunda, kişi kendisiyle ilgili realist inanışlar geliştirip kötü davranış kalıplarından vazgeçer.
